Echinodermata (stekelhuidigen)
Tot de Stam Echinodermata behoren de zee-egels, de zeesterren, de slangsterren, de zeelelies, de zeekomkommers en enkele uitgestorven groepen: de blastoïden en de cystoïden. Van deze groepen zijn de zee-egels (Echinoidea) het meest bekend.
Zee-egels zijn al gedurende vele miljoenen jaren een over de gehele wereld voorkomend succesvolle verschijning. Voor het eerst kwamen de zee-egels in het Ordovicium voor. Gedurende een periode van 450 miljoen jaar hebben zij zich weten te handhaven.
Het zijn vrij levende dieren met een in principe halfbolvormig pantser dat uit aan elkaar sluitende kalkplaatjes is samengesteld. Dit pantser maakt deel uit van de huid en aan de buitenkant bevinden zich harde stekels die door spiertjes bewogen kunnen worden. Stekels dienen in de eerste plaats voor de verdediging. Wanneer de stekels rechtop staan is het dier werkelijk onaantastbaar. Verder dienen de stekels, afhankelijk van de soort, voor de voortbeweging en voor het graven in het zand. In het pantser bevinden zich enkele openingen: de mond, de anus en een zeefplaat (madreporenplaat). De zeefplaat bestaat uit een kalkplaatje waarin talrijke poriën zitten. Hierdoor staat het inwendige vaatweefsel in verbinding met het zeewater. De zeef is een zeer kwetsbare plek want als deze verstopt raakt gaat de zee-egel dood. Achter de mond van de meeste zee-egels bevindt zich een ingewikkeld kauwapparaat, de zogenaamde Lantaarn van Aristoteles. De lantaarn bestaat uit een veertigtal skeletelementen en zo'n zestig afzonderlijke spieren.
In het algemeen leven deze dieren op de zeebodem waar ze vegetarisch grazen op zeewier. Andere soorten uit deze groep nemen dierlijk voedsel tot zich. De dieren vertonen naast hun oorspronkelijk tweezijdige symmetrie een min of meer vijfstralige opbouw, die kenmerkend is voor de stekelhuidigen.
Het hoogtepunt van hun bloei was van de Jura t/m het Krijt. Uit deze periode zijn vele en zeer mooie fossielen bekend (o.a. Cidaris).
Enkele bekende vindplaatsen zijn:
De kuststreek Boulogne-Wissant in Frankrijk (Krijt / Albien), de krijtgroeven in de omgeving van Höver bij Hannover, Duitsland (Krijt / Onder-Campanien), de krijtrotsen van Engeland en Denemarken. Ook in Nederland zijn vele zee-egels te vinden o.a. in de groeve E.N.C.I. bij Maastricht in Limburg (Rhynchopygus, Hemiaster).
Stam Echinodermata (stekelhuidigen) ((Pre?)Cambrium-recent)
Onderstam Homalozoa (zeelepelachtigen) (Cambrium-Carboon)
Klasse Homostelea (Cambrium)
Geslacht+Soort Trochocystites bohemicus (Cambrium)
Klasse Homoiostelea (Cambrium-Devoon)
Geslacht+Soort Dendrocystites (Ordovicium)
Klasse Ctenocystoidea
Onderstam Blastozoa (Cambrium-recent)
Klasse Eocrinoidea (Cambrium-Siluur)
Geslacht+Soort Akadocrinus nuntius (Cambrium)
Geslacht+Soort Lichenoides priscus (Cambrium)
Geslacht+Soort Macrocystella bohemica (Cambrium-Ordovicium)
Superklasse Cystoidea ((Ordovicium-Devoon)
Klasse Diploporita (Ordovicium-Devoon)
Geslacht+Soort Aristocystites bohemicus (Ordovicium)
Geslacht+Soort Codiacystis bohemica (Ordovicium)
Klasse Rhombifera (Ordovicium-Devoon)
Geslacht+Soort Echinosphaerites aurantium (Ordovicium)
Geslacht+Soort Orocystites helmhackeri (Ordovicium-Siluur)
Geslacht+Soort Arachnocystites infaustus (Ordovicium)
Klasse Blastoidea (blastoïden) (Cambrium-Perm)
Geslacht+Soort Pentremites godoni (Carboon)
Geslacht+Soort Cordyloblastus cf. eifelensis (Devoon)
Geslacht+Soort Cryptoschisma schultzii (Devoon)
Onderstam Crinozoa (Cambrium-recent)
Klasse Crinoidea (zeelelies) (Cambrium-recent)
Onderklasse Camerata (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Scyphocrinites elegans (Siluur-Devoon)
Geslacht+Soort Platycrinites hemisphericus (Devoon-Perm)
Geslacht+Soort Encalyptocrinites rosaceus (Devoon)
Geslacht+Soort Thylacocrinus vannioti (Devoon)
Geslacht+Soort Agariocrinus bullatus (Carboon)
Geslacht+Soort Hexacrinites anaglypticus (Siluur-Devoon)
Onderklasse Inadunata (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Cupressocrinites hieroglyphus (Devoon)
Geslacht+Soort Codiacrinus schulzei (Devoon)
Geslacht+Soort Caleidocrinus multiramus (Ordovicium)
Geslacht+Soort Crotalocrinites rugosus (Siluur)
Geslacht+Soort Gissocrinus involutus (Siluur-Devoon)
Onderklasse Flexibilia (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Pycnosaccus scrobiculatus (Siluur)
Geslacht+Soort Taxocrinus colleti (Devoon-Perm)
Onderklasse Articulata (Trias-recent)
Geslacht+Soort Encrinus liliiformis (Trias)
Geslacht+Soort Eugeniacrinites caryophyllites (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Pterocoma pennata (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Millericrinus munsterianus (Jura)
Geslacht+Soort Seirocrinus subangularis (Jura)
Geslacht+Soort Uintacrinus socialis (Krijt)
Geslacht+Soort Marsupites testudinarius (Krijt)
Geslacht+Soort Saccocoma pectinata (Jura-Krijt)
Onderstam Echinozoa (Cambrium-recent)
Klasse Endrioasteroidea (Cambrium-Carboon)
Geslacht+Soort Stromatocystites pentagularis (Cambrium)
Klasse Holothuroidea (zeekomkommers) (Siluur-recent)
Orde Apodida
Orde Elasipodida (Trias-recent)
Orde Aspidochirotida (Trias-recent)
Orde Molpadiida (Trias-recent)
Orde Dendrochirotida (Trias-recent)
Orde Dactylochirotida (Trias-recent)
Klasse Echinoidea (zee-egels) (Ordovicium-recent)
Orde Cidaroida (Ordovicium-recent)
Onderklasse Perischoechinoidea (Devoon-recent)
Geslacht+Soort Plegiocidaris propinqua (Trias-Jura)
Geslacht+Soort Cidaris forchhammeri (Trias-recent)
Geslacht+Soort Rhabocidaris mayri (Jura-Eoceen)
Geslacht+Soort Tylocidaris clavigera (Krijt)
Onderklasse Euechinoidea (Trias-recent)
Superorde Diadematacea (Trias-recent)
Geslacht+Soort Hemicidaris crenularis (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Salenia petalifera (Jura-recent)
Geslacht+Soort Tetragramma sp. (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Schizechinus serialis (Mioceen-Plioceen)
Geslacht+Soort Acrocidaris nobilis (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Stomechinus bigranularis (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Glypticus sulcatus (Jura)
Superorde Gnathostomata (Jura-recent)
Geslacht+Soort Conoclypeus conoideus (Eoceen-Mioceen)
Geslacht+Soort Echinocyamus luciani (Jura-recent)
Geslacht+Soort Sismondia saemanni (Eoceen-Mioceen)
Geslacht+Soort Galerites sp. (Krijt)
Geslacht+Soort Clypeaster sp. (Eoceen-recent)
Geslacht+Soort Scutella faujasi (Paleogeen-recent)
Superorde Atelostomata (Jura-recent)
Geslacht+Soort Echinocorys humilis (Krijt-Paleoceen)
Geslacht+Soort Hemipneustes striatoradiatus (Krijt)
Geslacht+Soort Nucleolites scutatus (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Echinolampas canteranensis (Eoceen-recent)
Geslacht+Soort Toxaster amplus (Krijt)
Geslacht+Soort Spatangus purpureus (Eoceen-recent)
Geslacht+Soort Schizaster meslei (Krijt-recent)
Geslacht+Soort Micraster coranguinum (Krijt-recent)
Geslacht+Soort Clypeus ploti (Jura)
Onderstam Asterozoa (Ordovicium-recent)
Onderklasse Asteroidea (zeesterren) (Ordovicium-recent)
Geslacht+Soort Pentasteria longispina (Jura-Eoceen)
Geslacht+Soort Lophidiaster ornatus (Krijt-Eoceen)
Geslacht+Soort Urasterella asperula (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Calliderma schulzei (Krijt-Oligoceen)
Onderklasse Ophiuroidea (slangsterren) (Ordovicium-recent)
Geslacht+Soort Encrinaster tischbeinianum (Ordovicium-Carboon)
Geslacht+Soort Geocoma carinata (Jura-recent)
Zee-egels zijn al gedurende vele miljoenen jaren een over de gehele wereld voorkomend succesvolle verschijning. Voor het eerst kwamen de zee-egels in het Ordovicium voor. Gedurende een periode van 450 miljoen jaar hebben zij zich weten te handhaven.
Het zijn vrij levende dieren met een in principe halfbolvormig pantser dat uit aan elkaar sluitende kalkplaatjes is samengesteld. Dit pantser maakt deel uit van de huid en aan de buitenkant bevinden zich harde stekels die door spiertjes bewogen kunnen worden. Stekels dienen in de eerste plaats voor de verdediging. Wanneer de stekels rechtop staan is het dier werkelijk onaantastbaar. Verder dienen de stekels, afhankelijk van de soort, voor de voortbeweging en voor het graven in het zand. In het pantser bevinden zich enkele openingen: de mond, de anus en een zeefplaat (madreporenplaat). De zeefplaat bestaat uit een kalkplaatje waarin talrijke poriën zitten. Hierdoor staat het inwendige vaatweefsel in verbinding met het zeewater. De zeef is een zeer kwetsbare plek want als deze verstopt raakt gaat de zee-egel dood. Achter de mond van de meeste zee-egels bevindt zich een ingewikkeld kauwapparaat, de zogenaamde Lantaarn van Aristoteles. De lantaarn bestaat uit een veertigtal skeletelementen en zo'n zestig afzonderlijke spieren.
In het algemeen leven deze dieren op de zeebodem waar ze vegetarisch grazen op zeewier. Andere soorten uit deze groep nemen dierlijk voedsel tot zich. De dieren vertonen naast hun oorspronkelijk tweezijdige symmetrie een min of meer vijfstralige opbouw, die kenmerkend is voor de stekelhuidigen.
Het hoogtepunt van hun bloei was van de Jura t/m het Krijt. Uit deze periode zijn vele en zeer mooie fossielen bekend (o.a. Cidaris).
Enkele bekende vindplaatsen zijn:
De kuststreek Boulogne-Wissant in Frankrijk (Krijt / Albien), de krijtgroeven in de omgeving van Höver bij Hannover, Duitsland (Krijt / Onder-Campanien), de krijtrotsen van Engeland en Denemarken. Ook in Nederland zijn vele zee-egels te vinden o.a. in de groeve E.N.C.I. bij Maastricht in Limburg (Rhynchopygus, Hemiaster).
Stam Echinodermata (stekelhuidigen) ((Pre?)Cambrium-recent)
Onderstam Homalozoa (zeelepelachtigen) (Cambrium-Carboon)
Klasse Homostelea (Cambrium)
Geslacht+Soort Trochocystites bohemicus (Cambrium)
Klasse Homoiostelea (Cambrium-Devoon)
Geslacht+Soort Dendrocystites (Ordovicium)
Klasse Ctenocystoidea
Onderstam Blastozoa (Cambrium-recent)
Klasse Eocrinoidea (Cambrium-Siluur)
Geslacht+Soort Akadocrinus nuntius (Cambrium)
Geslacht+Soort Lichenoides priscus (Cambrium)
Geslacht+Soort Macrocystella bohemica (Cambrium-Ordovicium)
Superklasse Cystoidea ((Ordovicium-Devoon)
Klasse Diploporita (Ordovicium-Devoon)
Geslacht+Soort Aristocystites bohemicus (Ordovicium)
Geslacht+Soort Codiacystis bohemica (Ordovicium)
Klasse Rhombifera (Ordovicium-Devoon)
Geslacht+Soort Echinosphaerites aurantium (Ordovicium)
Geslacht+Soort Orocystites helmhackeri (Ordovicium-Siluur)
Geslacht+Soort Arachnocystites infaustus (Ordovicium)
Klasse Blastoidea (blastoïden) (Cambrium-Perm)
Geslacht+Soort Pentremites godoni (Carboon)
Geslacht+Soort Cordyloblastus cf. eifelensis (Devoon)
Geslacht+Soort Cryptoschisma schultzii (Devoon)
Onderstam Crinozoa (Cambrium-recent)
Klasse Crinoidea (zeelelies) (Cambrium-recent)
Onderklasse Camerata (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Scyphocrinites elegans (Siluur-Devoon)
Geslacht+Soort Platycrinites hemisphericus (Devoon-Perm)
Geslacht+Soort Encalyptocrinites rosaceus (Devoon)
Geslacht+Soort Thylacocrinus vannioti (Devoon)
Geslacht+Soort Agariocrinus bullatus (Carboon)
Geslacht+Soort Hexacrinites anaglypticus (Siluur-Devoon)
Onderklasse Inadunata (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Cupressocrinites hieroglyphus (Devoon)
Geslacht+Soort Codiacrinus schulzei (Devoon)
Geslacht+Soort Caleidocrinus multiramus (Ordovicium)
Geslacht+Soort Crotalocrinites rugosus (Siluur)
Geslacht+Soort Gissocrinus involutus (Siluur-Devoon)
Onderklasse Flexibilia (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Pycnosaccus scrobiculatus (Siluur)
Geslacht+Soort Taxocrinus colleti (Devoon-Perm)
Onderklasse Articulata (Trias-recent)
Geslacht+Soort Encrinus liliiformis (Trias)
Geslacht+Soort Eugeniacrinites caryophyllites (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Pterocoma pennata (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Millericrinus munsterianus (Jura)
Geslacht+Soort Seirocrinus subangularis (Jura)
Geslacht+Soort Uintacrinus socialis (Krijt)
Geslacht+Soort Marsupites testudinarius (Krijt)
Geslacht+Soort Saccocoma pectinata (Jura-Krijt)
Onderstam Echinozoa (Cambrium-recent)
Klasse Endrioasteroidea (Cambrium-Carboon)
Geslacht+Soort Stromatocystites pentagularis (Cambrium)
Klasse Holothuroidea (zeekomkommers) (Siluur-recent)
Orde Apodida
Orde Elasipodida (Trias-recent)
Orde Aspidochirotida (Trias-recent)
Orde Molpadiida (Trias-recent)
Orde Dendrochirotida (Trias-recent)
Orde Dactylochirotida (Trias-recent)
Klasse Echinoidea (zee-egels) (Ordovicium-recent)
Orde Cidaroida (Ordovicium-recent)
Onderklasse Perischoechinoidea (Devoon-recent)
Geslacht+Soort Plegiocidaris propinqua (Trias-Jura)
Geslacht+Soort Cidaris forchhammeri (Trias-recent)
Geslacht+Soort Rhabocidaris mayri (Jura-Eoceen)
Geslacht+Soort Tylocidaris clavigera (Krijt)
Onderklasse Euechinoidea (Trias-recent)
Superorde Diadematacea (Trias-recent)
Geslacht+Soort Hemicidaris crenularis (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Salenia petalifera (Jura-recent)
Geslacht+Soort Tetragramma sp. (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Schizechinus serialis (Mioceen-Plioceen)
Geslacht+Soort Acrocidaris nobilis (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Stomechinus bigranularis (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Glypticus sulcatus (Jura)
Superorde Gnathostomata (Jura-recent)
Geslacht+Soort Conoclypeus conoideus (Eoceen-Mioceen)
Geslacht+Soort Echinocyamus luciani (Jura-recent)
Geslacht+Soort Sismondia saemanni (Eoceen-Mioceen)
Geslacht+Soort Galerites sp. (Krijt)
Geslacht+Soort Clypeaster sp. (Eoceen-recent)
Geslacht+Soort Scutella faujasi (Paleogeen-recent)
Superorde Atelostomata (Jura-recent)
Geslacht+Soort Echinocorys humilis (Krijt-Paleoceen)
Geslacht+Soort Hemipneustes striatoradiatus (Krijt)
Geslacht+Soort Nucleolites scutatus (Jura-Krijt)
Geslacht+Soort Echinolampas canteranensis (Eoceen-recent)
Geslacht+Soort Toxaster amplus (Krijt)
Geslacht+Soort Spatangus purpureus (Eoceen-recent)
Geslacht+Soort Schizaster meslei (Krijt-recent)
Geslacht+Soort Micraster coranguinum (Krijt-recent)
Geslacht+Soort Clypeus ploti (Jura)
Onderstam Asterozoa (Ordovicium-recent)
Onderklasse Asteroidea (zeesterren) (Ordovicium-recent)
Geslacht+Soort Pentasteria longispina (Jura-Eoceen)
Geslacht+Soort Lophidiaster ornatus (Krijt-Eoceen)
Geslacht+Soort Urasterella asperula (Ordovicium-Perm)
Geslacht+Soort Calliderma schulzei (Krijt-Oligoceen)
Onderklasse Ophiuroidea (slangsterren) (Ordovicium-recent)
Geslacht+Soort Encrinaster tischbeinianum (Ordovicium-Carboon)
Geslacht+Soort Geocoma carinata (Jura-recent)
