Rijk II      Protista (ééncellige organismen met kernmembraan)
Het Rijk Protista (Precambrium-recent) bestaat uit 2 groepen, de ééncellige algen en de protozoa, welke zijn onderverdeeld in 6 stammen. Van deze 6 stammen zijn er 3 parasitisch waarvan geen fossielen zijn beschreven en 1 bestaat alleen uit vormen zonder skelet en heeft eveneens geen fossielen achtergelaten. De 2 stammen met beschreven fossielen zijn de Sarcomastigophora en de Ciliophora. Verder is er nog een groep die zoveel eigenaardigheden vertoont dat deze (nog) niet kan worden ingedeeld in het bekende classificatiesysteem, de Acritarchs.

Omdat de Protista ook organismes bevatten die zowel plantaardige als dierlijke eigenschappen bezitten is er geen algemeen geaccepteerde eenduidige systematische indeling ontwikkeld om deze groep te classificeren. Het resultaat is dat sommige groepen van Protista als algen worden ingedeeld volgens de botanische code of als protozoa volgens de zoölogische code. In dit overzicht volgen we de zoölogische indeling. Waarbij aangetekend dient te worden dat de diatomeeën zijn toegevoegd omdat zij volgens de indeling van de zoölogische code niet tot de Protista worden gerekend, terwijl dit een zeer belangrijke groep is voor de paleontologie.

Verder is het belangrijk om te weten dat de classificatie van de Protista doorlopend aan veranderingen onderhevig is. Nieuwe inzichten op basis van b.v. DNA-onderzoek hebben soms grote veranderingen teweeggebracht. Groepen worden gesplitst, met andere groepen samengevoegd of op basis van meer specifieke kenmerken tot een nieuwe groep samengevoegd. Daarbij komt nog dat een aantal wetenschappers die zich met ééncelligen bezighouden, er een eigen indeling op na houden, die soms wel of soms niet worden geaccepteerd. Ook het verkeerd toepassen van criteria of het door elkaar gebruiken van verschillende ordeningen leidt tot weinig eenduidigheid. Ook nieuwe vondsten uit het onderzeese sediment door middel van boringen op zoek naar b.v. aardolie heeft veel beweging gebracht in de classificatie.

Klik hier voor het filmpje "Life in Water" over Protista.
Klik hier voor "See inside ciliate protozoa".
Klik hier voor het filmpje "Creatures in my Water" over het verzamelen, prepareren en bekijken van Protista onder de microscoop.

De hieronder toegepaste indeling is daardoor zeker niet eenduidig en geeft de groepen weer waarvan fossielen zijn gevonden.
Stam     Sarcomastigophora (Proterozoïcum-recent)

Onderstam     Sarcodina

         Superklasse     Rhizopoda

         Klasse     Granuloreticulosea

                    Orde     Foraminiferida (foraminiferen) (Cambrium-recent)

                    Onderorde     Allogromiina (Cambrium-recent)

                    Onderorde     Textulariina (Cambrium-recent)

                    Onderorde     Fusulinina (Siluur-Perm)

                    Onderorde     Involutinina (Perm-Krijt / recent)

                    Onderorde     Spirillinina (Trias-recent)

                    Onderorde     Carterinina (Eoceen-recent)

                    Onderorde     Miliolina (Carboon-recent)

                    Onderorde     Silicoloculinina (Mioceen-recent)

                    Onderorde     Lagenina  (Carboon-recent)

                    Onderorde     Robertinina (Trias-recent)

                    Onderorde     Globigerinina (Jura-recent)

                    Onderorde     Rotaliina (Trias-recent)

         Superklasse     Actinopodea

         Klasse     Polycystinea (radiolariën) (Cambrium-recent)

                    Orde     Spumellaria

                            Familie     Beloidae (Paleozoïcum-recent)

                            Familie     Entactinidae (Cambrium-Perm)

                            Familie     Orosphaeridae (Eoceen-recent)

                            Familie     Collosphaeridae (Mioceen (of Ologoceen)-recent)

                            Familie     Actinommidae (Paleozoïcum? / Trias-recent)

                            Familie     Saturnalinae (Trias-recent)

                            Familie     Stylosphaerinae (Paleozoïcum-recent)

                            Familie     Cubosphaerinae (Paleozoïcum-recent)

                           Familie     Astrosphaerinae (Paleozoïcum-recent)

                            Familie     Cenodiscidae (Cambrium-recent)

                            Familie     Liospheridae (Paleozoïcum-recent)

                            Familie     Artiscidae (Oligoceen-recent)

                           Familie     Phacodiscidae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Coccodiscidae (Mesozoïcum-Oligoceen)

                            Familie     Spongodiscidae (Devoon-recent)

                            Familie     Spongotrochinae (Paleozoïcum?-recent)

                            Familie     Spongopylinae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Spongasterinae (Paleoceen-recent)

                            Familie     Dictyocorinae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Stylodictinae (Perm / Trias-recent)

                            Familie     Spongurinae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Phaseliforminae (Krijt)

                            Familie     Hagiastridae (Mesozoïcum)

                            Familie     Pseudoaulophacidae (Mesozoïcum)

                            Familie     Pylonidae (Eoceen-recent)

                            Familie     Tholonidae (Mioceen-recent)

                            Familie     Lithelidae (Carboon-recent)

                            Familie     Paleoactinommidae (Paleozoïcum)

                    Orde     Nassellaria

                            Familie     Plagiacanthinae (Mioceen-recent)

                            Familie     Lophophaeninae (Krijt-recent)

                            Familie     Sethoperinae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Cyrtentactinae (Devoon-Carboon)

                            Familie     Sethophorminae (Krijt-recent)

                            Familie     Carpocanidae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Eucyrtidinae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Theocalyptrinae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Plectopyraminae (Mesozoïcum-recent)

                            Familie     Amphipyndacinae (Krijt-Vroeg Tertiair)

                            Familie     Pterocoridae (Krijt-recent)

                            Familie     Artostrobidae (Krijt-recent)

                            Familie     Cannobotryidae (Krijt? / Eoceen-recent)

                            Familie     Acanthodesminae (Eoceen-recent)

                            Familie     Triospyrinae (Paleoceen-recent)

Radiolaria Incertae sedis (onzeker, vermoedelijk Spumellaria)

         Rotaformidae (Krijt)

         Albaillellidae (Siluur?-Perm-(Trias?))

         Palaeoscenidae (Devoon-Carboon)

         Corythoecidae (Paleozoïcum)

         Ceratoikisidae (Vroeg tot Midden Paleozoïcum)

         Phaeodarianae (Perm? / Krijt-recent)
Afdeling     Pyrrhophyta (gloeiende / oplichtende algen) (Siluur?-recent)

         Klasse     Dinophyceae (Siluur?-recent)

                    Orde     Prorocentrales (???)

                    Orde     Dinophysiales ((Jura?)

                    Orde     Gymnodiniales (Krijt-recent)

                    Orde     Peridiniales ((Siluur? / Trias-Holoceen)

                    Orde     Nannoceratopsiales (Jura)

                    Orde     Thoracosphaerales (Trias-recent)

                    Orde     Zooxanthellales (Siluur?-recent)


         Klasse     Ebriophyceae

                    Orde     Ebriales

                             Familie     Hermesinaceae (Paleoceen-recent)

                             Familie     Ditripodiaceae (Mioceen-Plioceen)

                             Familie     Ammodochiaceae (Paleoceen-Plioceen)

                             Familie     Ebriaceae (Paleoceen?-recent)

         Klasse     Ellobiophyceae (geen beschreven fossielen)

         Klasse     Syndiniophyceae (geen beschreven fossielen)
Afdeling     Chrysophyta     (Gouden algen) (Jura-recent)

         Klasse     Bacillariophyceae ( Diatomeeën) (Jura-recent)

                    Orde     Centrales

                    Onderorde     Coscinodiscineae

                            Familie     Thalassiosiraceae (Eoceen-recent)

                            Familie     Melosiraceae

                            Familie     Coscinodiscaceae (Eoceen-recent)

                            Familie     Hemidiscaceae (Mioceen-recent)

                            Familie     Asterolampraceae (Eoceen-recent)

                            Familie     Heliopeltaceae

                    Onderorde     Rhizosoleniineae

                            Familie     Pyxillaceae (Eoceen-Oligoceen)

                            Familie     Rhizosoleniaceae

                    Onderorde     Biddulphiineae

                            Familie     Biddulphiaceae

                            Familie     Chaetoceraceae

                            Familie     Lithodemiaceae

                            Familie     Eupodiscaceae

                    Orde     Pennales

                    Onderorde     Araphidineae

                            Familie     Diatomaceae

                            Familie     Protoraphidaceae

                    Onderorde     Raphidineae

                            Familie     Eunotiaceae

                            Familie     Achnanthaceae

                            Familie     Naviculaceae

                            Familie     Auriculaceae

                            Familie     Ephithemiaceae

                            Familie     Nitzschiaceae (Mioceen-recent)

                            Familie     Surirellaceae

         Klasse     Chrysophyceae

         Klasse     Xanthophyceae (Neogeen)

                    Orde    Phytomastigophora
Afdeling     Haptophyta (Calcareous nannoplankton)

         Klasse     Coccolithophyceae

                    Familie     Ahmuellerellaceae (Trias-Paleogeen)

                    Familie     Arkhangelskiellaceae (Jura-Krijt)

                    Familie     Biscutaceae (Jura-Paleogeen)

                    Familie     Braarudophaeraceae (Krijt-recent)

                    Familie     Calciosoleniaceae (Krijt-recent)

                    Familie     Calyculaceae (Jura)

                    Familie     Calyptrosphaeraceae (Jura-recent)

                    Familie     Ceratolithaceae (Neogeen-recent)

                    Familie     Chiastozygaceae (Trias-Paleogeen)

                    Familie     Coccolithaceae (Krijt-recent)

                    Familie     Crepidolithaceae (Jura-Paleogeen)

                    Familie     Discoasteraceae (Paleogeen-Neogeen)

                    Familie     Eiffellithaceae (Krijt)

                    Familie     Ellipsagelosphaeraceae (Jura-Paleogeen)

                    Familie     Fasciculithaceae (Paleogeen)

                    Familie     Goniolithaceae (Krijt-Paleogeen)

                    Familie     Helicosphaeraceae (Paleogeen-recent)

                    Familie     Heliolithaceae (Paleogeen)

                    Familie     Lithostromationaceae (Paleogeen-Neogeen’

                    Familie     Microrhabdulaceae (Jura-Krijt)

                    Familie     Nannoconaceae (Jura-Krijt)

                    Familie     Podorhabdaceae (Jura-Krijt)

                    Familie     Polycyclolithaceae (Krijt-Paleogeen)

                    Familie     Pontosphaeraceae (Paleogeen-recent)

                    Familie     Prediscosphaeraceae (Krijt)

                    Familie     Prinsiaceae (Krijt-recent)

                    Familie     Rhabdosphaeraceae (Paleogeen-recent)

                    Familie     Rhagodiscaceae (Jura-Krijt)

                    Familie     Schizosphaerellaceae (Trias-Jura)

                    Familie     Sollacitaceae (Jura-Paleogeen)

                    Familie     Sphenolithaceae (Paleogeen-Neogeen)

                    Familie     Stephanolithiaceae (Jura-Krijt)

                    Familie     Syracosphaeraceae (Neogeen-recent)

                    Familie     Thoracosphaeraceae (Jura-recent)

                    Familie     Triquetrorhabdulaceae (paleogeen-Neogeen)

                    Familie     Zygodiscaceae (Jura-Paleogeen)
Afdeling Silicoflagellates

In de groep silicoflagellaten zijn 6 basic morfologische groepen uit het Cenozoïcum en 4 problematische groepen uit het Krijt benoemd:

         Familie     Dictyochaceae

                    Geslacht     Corbisema (Krijt-Mioceen)

                            Soort     Corbisema hastata (Paleoceen)

                            Soort     Corbisema triacantha (Mioceen)

                    Geslacht     Dictyocha (Mioceen-Pleistoceen)

                            Soort     Dictyocha medusa

                            Soort     Dictyocha fibula (Mioceen-Plioceen)

                            Soort     Dictyocha aspera

                            Soort     Dictyocha aculeata

                    Geslacht     Distephanus (Cenozoicum)

                            Soort     Distephanus speculum

                            Soort     Distephanus crux

                    Geslacht     Cannopilus

                    Geslacht     Bachmannocena

                            Soort     Bachmannocena quadrangula (Kwartair)

                    Geslacht     Naviculopsis (Eoceen-Mioceen)

                            Soort     Naviculopsis ponticula (Mioceen)

                            Soort     Naviculopsis quadrata (Mioceen)

                            Soort     Naviculopsis lata (Mioceen)

                            Soort     Naviculopsis biapiculata (Oligoceen-Mioceen)

                            Soort     Naviculopsis foliacea (Eoceen)

                            Soort     Naviculopsis constricta (Paleoceen-Eoceen)

                    Geslacht     Vallacerta (problematisch) (Krijt)

                    Geslacht     Lyramula (problematisch) (Krijt)

                            Soort     Lyramula furcula (Krijt)

                    Geslacht     Cornua (problematisch) (Krijt)

                    Geslacht     Variramus (problematisch) (Krijt)
Stam         Ciliophora (Ordovicium-recent)

         Klasse     Ciliata (wimperdiertjes)

                    Orde     Tintinnida (Ordovicium-recent)

                            Superfamilie      Codonellidea (Ordovicium-recent)

                            Familie     Codonellidae (Ordovicium-recent)

                            Familie     Coxliellidae (Krijt-recent)

                            Superfamilie     Tintinnidea (Jura-recent)

                            Familie     Xystonellidae (Jura-recent)

Stam         Labyrinthomorpha (geen beschreven fossielen)

Stam         Apicomplexa (geen beschreven fossielen)

Stam         Microspora (geen beschreven fossielen)

Stam         Myxozoa (geen beschreven fossielen)
Acritarchs

Acritarchs zijn “organisch-ingekapselde” microfossielen die niet in een bestaand classificatie systeem kunnen worden ingepast. De acritarchs zijn datgene wat over blijft, het residu, nadat alle andere “organisch-ingekapselde” microfossielen zijn toegekend aan een bepaalde categorie. Daarbij komt dat de meningen over hetgeen in deze groep is geplaatst een groot punt van discussie is. Sommige wetenschappers plaatsen de acritarchs onder de dieren en anderen onder de planten. De acritarchs vertonen zoveel eigenaardigheden dat indeling in het bestaande systeem nog niet mogelijk is. Sommige vermoeden dat het kiemkapsels zijn of omhulsels van eucaryotisch fytoplankton. Als dat zo is dan zijn de acritarchs waarschijnlijk de meest belangrijke primaire producenten gedurende minimaal 1 miljard jaar in de geschiedenis van de Aarde tijdens een groot gedeelte van het Protozoïcum en het vroege Paleozoïcum.

Een beschrijving of een uiteenzetting te geven over deze groep is van een dusdanig ingewikkelde orde dat verwezen wordt naar de aanwezige literatuur op dit gebied.

De acritarchs worden alleen onderverdeeld in een aantal subgroepen op basis van een aantal kenmerken. Een verdere onderverdeling is afwezig. Deze subgroepen zijn:

Acanthomorphitae

Polygonomorphitae

Sphaeromorphitae

Netromorphitae

Diacromorphitae

Herkomorphitae

Pteromorphitae

Prismatomorphitae

Oömorphitae
Klik op één van de volgende groepen voor een indeling.


Stam
     Sarcomastigophora (Proterozoïcum-recent)


Afdeling     Pyrrhophyta (gloeiende / oplichtende algen) (Siluur?-recent)

Afdeling     Chrysophyta     (Gouden algen) (Jura-recent)

Afdeling     Haptophyta (Calcareous nannoplankton)

Afdeling     Silicoflagellates


Stam         Ciliophora (Ordovicium-recent)

Acritarchs